در انجمن استاد قهرمان ،دکتر شفیعی کدکنی گفت: من خصم شعر منثور نیستم.
|
رضا افضلی دکتر شفیعی کدکنی گفت: من خصم شعرمنثورنیستم.
|
دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی/ سی شعر از شش شاعر امروز خراسانی/ سال ۱۳۶۸
به نقل ازمجله ی چیستا/سال هفتم/بهمن ۱۳۶۸/شماره۵
«درصفحاتِ آینده سی شعر از شش شاعر امروز خراسانی خواهید خواند.
هرکدام از آنها حال و هوای خاص و روانشاسی خود را دارند. با آن که حشر و نشر
بسیار نزدیکی با یکدیگر دارند. هیچ گونه شباهتی میان حرف ها ویا طرزِ
حرف زدن هاشان، نیست. من به تناسبِ سلیقه و پسندِ خودم و بر اساس
درجۀ بهره مندی هر شعر از« موسیقی» و « نظام» و « وحدت تجربۀ عاطفی »
از بعضی از این شعرها لَذّت بیشتری برده ام. اما نمی خواهم از قبل، تحمیل
سلیقه ای برخوانندگان کرده باشم. بی گمان،در این مجموع، شعرهایی
برای همه نوع سلیقه ها وجود دارد. نکتة قابل یادآوری، اینکه، اینان شش تن
از شاعران امروز خراسان ( مقیم مشهد فقط ) هستند که متعلق اند به نسل
بعد از اسماعیل خویی و من، در حقیقت نسلِ سوم نوگرایان خراسانند، نسل اول،
نسل اخوان است. نسل چهارمی نیز داریم شاعران بین بیست تا سی سال که در
فرصتی دیگر چند تن از آنان را نیز معرفی خواهم کرد. بی گمان برای
هر یک از ولایاتِ ایران چنین اقدامی مفید است. اگر کسانی داوطلب معرّفی
چهره های شعر در ولایت خودشان( مثلا آذربایجان، گیلان،
مازندران و فارس و.....) باشند زحمت این گردآوری و انتخاب
را قبول فرمایند، بی گمان مجلۀ چیستا با حُسن قبول تلقی خواهد کرد.
امروزه هیچکس به تنهایی نمی تواند معرّف خوبی برای کلیّتِ شعرِ جوان ایران یاشد.
همان بهتر که هر اقلیم و ولایتی، در یک شماره و با نمونه های
متنوع و سنجیده ای معرفی شود، آنهم به دست یکی از مُطّلعان
همان ولایت که گفته اند اهلُ البیتِ اَدری بمافی البیت.
باید یادآور شوم که آوردن نمونه های شعر این شش تن به معنی حَصرِتعداد
شاعران در شش تن نبوده است. بی گمان در همین نسل و در همین حدود و
از مُقیمان ولایت، شاعران بسیار دیگری در خراسانِ ما هستند و من چندین
تن از ایشان را شخصا می شناسم، اما دسترسی به نمونه های کار آنان، در
این لحظه حاصل نشد. و این چند نمونه هم، به همّت دوستی به دستِ من
رسید که از او سپاسگزارم. امیّدوارم، این فتحِ باب را حَملِ بر
شوونیسم و ولایت گرایی نفرمایید...»
دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی
تهران آذر ماه 1368
هفت شعر از :
رضا دبیری جوان
1
پیش می تازیم.
دریایی
که توفان را
زیر چهره می گیرد.
لب می گزیم و
شوری خون
به خونمان می خواند.
پیش می تازیم،
در کوچه های تنگ تاریخی
*
گام می زنم شلنگ انداز
نه مدال ها
نه سیاست مدار شعبده باز
هیچ کس را
دل مصاف
با ما
نیست.
آهن و فولاد
می زند در رکاب ما
شمشیر.
پیش می تازیم.
*
2
با من نیامدی تو شبی
توی باغ انگوری
تا تاک های نازکش
آتش سر قلیان قهوه خانه شد.
*
3
گیسوان عشق است
شعر من.
ساز زمانه است
خارج از وزن می زند.
در شیشه باد نمی گنجد.
شعرم برهنه می آید.
فکرم هزار جاش می سوزد.
مهتاب می رمد
از زمختی شعرم
شعرمن
عصارۀ کار است .
جهان در اندیشه ام گذر دارد.
سبز است
شعرمن.
*
4
آسمان گرسنگان خالی است
از رعد و برق عشق.
کور سوی ستاره که هیچ،
پیش پاش را نمی بیند
چراغ خانۀ من.
*
5
با صدایی تر
ترانه بخوان
عاشق !
کوچه را به تنگ آورده
سردی سکوت تو !
ذهن پاش پاش کوچه را
عاشق !
جمع و جور می کند صدای تو !
چشم تنگ بخت من
وا نمی شود عاشق !
در شراب هم نمی بینم
چهرۀ پریشانی.
*
6
باد می خورد زمان
برگدار آینده.
نان و آبشان گروگان است
سلولهای سازنده.
چونان سیاوش از جهنم تاریخ می گذرند
پیران سر خورده به سنگ !
شوکران سر کشیده ها !
خشم های سینۀ تنگ !
دیده بانان تاریخ را
غنیمتی است
گرگ و میش هوا !
هشدارید !
پنجه در پنجۀ زمان دارید !
*
7
به باد بان ما
می پیچد
باد.
به آهنگ ما
می خرامد
داد.
منتشر می شود منشور:
عاشقان جهان متحد شوید!
*
مردان بی قرار
صفی بی قواره
می بندند،
تا
عشق را
با قرار آرند.
*
به بادبان ما
می پیچد
باد.
به آهنگ ما
می خرامد
داد.
منتشرمی شود
منشور:
عاشقان جهان
متحد شوبد!
*
مردان بی قرار
صفی بی قواره
می بندند،
تا
کار را
با قرار آرند.
*******************************************************************
سه شعر از:
رضا فردو سی پور
1
چگونه می توانستم پنهانش کرده باشم؟
که دلت را نیز
همان گونه می کاوند
که جیب هایت را
و دست هایت را
*
چگونه می توانستم پنهانش کرده باشم
که هیچگاه
از جانم جدا نبوده است
همانگونه
کاندوه مردمی که دلشکسته
خسته
به کلبه هاشان می خزند
از پس روزی خالی
از پی روزی نومید.
*
آه
وقتی اینگونه جانم را
و رگ هایم را
سرشار می کنی
از که می توانم پنهانت کرده باشم.
*
2
نه !
رهایت خواهم کرد
که اگر
ترا دربند می خواستم
خود نیز در بند مانده بودم.
رهایت می خواهم
همچون آهی
به تلخی برآمده از جان خسته ای.
*
3
با سر انگشتان نسیم نوازش
درختان بلند
در دامنه سر می جنبانند.
از باغ
صدای گریه می آید.
انگار پشت چپرها
کسی تنهاست.
چشم هایم را می بندم
گوش هایم را نیز
اما
در جان خویش نیز
آوای گریه می شنوم.
******************************************************************
شش شعر از:
رضا افضلی
1
آرزوی یک درخت
زان پیشتر که بشکنید شاخۀ مرا
و بر آتشم حلقه زنید
باید یقین کنید
چراغ میوه هام
ذایقه ای را روشن نمی کند
و سایه سار ندارم
دوست دارم
پرندۀ فراری
در برگ های من
آشیانه بسازد
از چوبم گهواره بسازید
نه تابوت.
از من کبریتی بسازید
که فتیلۀ زندگی را روشن می کند.
ریشه ام را در خاک باقی گذارید
تا از خانه همسایه
سر برآورم.
*
2
در استوانة قلم من
در استوانة قلمم خشمِ ملّتي است:
نارنجكانِ واژه
چترِفروغ را
در خيمه گاهِ آبي پُر وصله
پيوسته مي شكوفاند.
در استوانة قلمِ من
انبوهِ سوگوارِ زنانند
باگيسوانِ غمزده
با چهرِ پرخراش
در استوانة قلمِ من
شوقِ بلند قامت خورشيد است
درياي خشمِ تودة مرداني است
با رخت هاي چپلي
و دستان صخره اي
كه گيسوان دخترِ فردا را
مي بافند.
در استوانة قلمم عشقِ ملّتي است.
*
3
ماهي
بركه اي شفّاف، چون صبحي زلال
رقصگاهِ ماهيانِ رنگ رنگ
تا به اعماقِ زلالش آشكار
ذرّه ذرّه، ريگ ريگ و سنگ سنگ
در ميانِ گلّه هاي ماهي اش
مي درخشد ماهيِِ گلفامِ من
هر زمان توري به راهش افكنم
مي گريزد با شتاب از دامِ من
تورِ من سنگين برآمد بارها
دل به رقص آمد ز شوق و شورِ خويش
تا كشيدم با اميدش روي خاك
از وزغ لبريزديدم تورِ خويش
يأس مي گويد كه دندانِ طمع
بركَنم از ماهي ودور افكنم
آرزو گويد: كه صد بارِ دگر
تا به چنگش آورم تور افكنم.
*
4
دريا
از موج هاي عاصي آورده كف به لب
وز تكمه هاي خردِ صدف بر كناره ها
پيداست:
دريا دريده پيرهنش را.
انبوه موج ها
پيوسته مي خروشد و مي آيد
گويي ميان سينة دريا
خشم هزار سالة تاريخ است
از سيم خاردار چه خيزد؟
از پرده و حصار چه خيزد؟
*
5
مسافت
ميانِ خيمة مجنون و خيمة ليلي
مسافتي ست كه چون طولِ آه كوتاه است
چه رفته است كه عاشق در اين رهِ نزديك
چو باد مي رود امّا، هنوز در راه است
18/1/67
*
6
هواي دريا
تاشورواميدوپاي پوياداري
اسباب سفر همه مهيا داري
بايدكه دمي زپا نماني، چون سيل
درسينه اگرهواي دريا داري
*
********************************************************************
پنج شعراز:
م.کلاهی اهری
1
ای صدای دل!
ای صدای جان!
ای صدای دل در گوش جان!
*
باغی در منقار بلبلی
ورودی میان بارانی بلند
*
جرقة گل آتش صدا می کند
و جهان می سوزد
با بنفشة باروت ها
*
به در باغ بیا
با گلاب اشک
و به شعلة ما بارانی بزن
*
ای مشاطة هوش
خداوند لاهوت صدا!
موسیچه ای بلیغ
در لای انگشت نی می زند
*
به باغ بیا
به بوی صدای بلبلان
1367
*
2
پرده های سحر بالا می رود
که عکس تورا آشکار کند
هنگامی که بر کوهسار مشرق ایستاده ای،
با علمی بنفش،
و برآسمان پیشانیت
پرندگان روشنی
با منقار آفتاب می گذرند
*
شمشیر مطول
با رکاب یقین
این شوکت عالم است
با طالع فیروزمند
*
در کهدان شب آتش زدی
با چخماقی از دل سرخ
و این روح باجخواه تو بود
که قبیلة تاریکی را
به گوشمالی سر برید
*
ای صبح
به زبان صدق سخن می گوئی
و آدمی فریاد می کند
پس از آن که دهانش بسته بود
1367
3
چارخاتون ازمیان درختان می آمدند
با خال خال سایه و آفتاب
از میان درختان می آمدند
چار گلوله آتش در چادر سرد
*
از میان سایه ها
چار پروانة پریشان می آمدند
و چار گل مخملی را دنبال می دنبال می کردند
با چار گلوله ی آتش در میان دل
*
از طاق نسترن می گذشت
منظومه ای با امتدادی از دلواپسی
*
عصر چون هنگامه ای می گذشت
1368
4
در مهتابی پریزادی پر سه می زند
گردش فانوسی در نسیم
از میان سایه می گذرد
ارتفاعی بلند
*
پچپچه ای در باد می گذرد
همهمه ای سبز
*
گلبوتة ارغوان رگی از خون دارد
و گلوگاهی از آه گرم
از کوچه باغ جوانی که می آمدم
از تگرگ غم گفتگوئی نبود
*
پروانه ای قرمز در باد می پلکد
1368
5
غروبی کوتاه
روی اندوهی بلند
این ماتم نخلستان سوخته است
بیا کنار آب روان گریه کنیم
برای بندر گاهی با چراغان خیس
*
رودی شورفام
با گریبان دریده می گذرد
مهی کال،چون گریه ای نارس
جبهه ای سوگوار
با شهیدان از یاد رفته ای
*
در آیینة اشک بالا می آمدم
کنار لنگر گاه خون
که شفقی فراموش رفته را
در پیشانی خاطرگرفته بود
و در تلاطم حافظه اش
فوجی از شوریدگان
در زنگارآئینه گم می شوند
با شوکت بیدق ها در شیار گود
*
در قاب شکسته کسی نیست
که برای زلفکان بریده کاغذی بنویسد
کمانچة باد
نا دلبخواه،از روی خاک سوخته می گذرد
*
ای نی !
به ده انگشت بنال
آهنگ خیمه گاه سوخته را
1367
*
********************************************************************
شش شعر از:
هاشم جواد زاده
1
استانبول
امروز سر گردانم
زنان کرباس پوش در مهتابی های آبی
می گریند
و سلطان با سرداری مرصع
ودشداشه ای خونین
بر مخروبه ای که در آن
باد و باران نمی آید
ابر ها را می تاراند
*
امروز سرگردانم
و در هجای کهنه شعر خود
پیادگان این شطرنج دریده را
چون لته ای چرکین
به سوئی می رانم
عطری در کامم رایحة رو یا های دوردست
و سرزمین های پهناور خلیفه را
می گستراند
ومن اورابر هودجی از غلامان
به انتشار یاسای جنون امیزش
بدرقه می کنم
*
چه تلخ و بی شکوه می ایستم
آمیزه ای رویا و بنفشة کبود
وسرگردانی عطر هادر بیشه های بید
وبیدستانی از جنون و ملالت
*
در سربینه ای که جز چک چک آب
وبخار
وبوی تیزاب چیزی نیست
می ایستد
و خبر چینان سکوت اورا
بر صحراها و دشت ها می گسترانند
و او چون اژدهایی
افادة هفت خم خسروی را
در چشمان تار خود دارد
حواریان پیر خسته اند
و تیغ تیز جهالت گلوی پریان را
به دندان می درد
*
خلیفه به راه می افتد
با دگمه هایی از صدف
و خفتانی از تیزاب سلطانی
و شمدی از گلبوته های زرد
و خون دلمه شده بر پلک ها
ارابه هایی از کافور و صدر
به بدرقه او می میروند
و بر خار زاری از حیرت
قافله ای پا بر مژه های خیس بنفشه و شبدر
گذر می کند
*
در سر زمین خلیفه گان
جز با رویا سودا کردن راهی نیست
استانبول شهریور 66
2
طبل مرگ
بر چهار سوی میدان
پرواز شاهبازی
از دست ندیمان
*
هیچکس را طاقت آن نیست
تا پنجه های شاهباز مرگ
بر شانه های خسته
فرود آید
61
*
3
بر قله های شاه جهان
دو نیلوفر کولی دیدم
با پاچین های سرگردان
در باد
*
در میان گلة چادر ها
و زنگولة شتر
بوی پونه بود و
«شُروه» های تلخ
«کله فریاد» های چون صخره
استوار
اردی بهشت 66
4
در تاریکی می ایستم
در کنار بی قرارترین مردان
*
روز و شب بر گذر گاه جانم
بی افسون واژه ای می گذرند
ومن کلمه ای به باز گو کردن آن
نمی توانم جست
*
به روشنایی می آیم
خود را تنها می یابم
1361
5
طبل برچین در کوچه های غروب
تعلیمی زرکوب در تنگ چکمة زرد
بوی باروت
بوی قهوة قجری
*
دور باشی در چشم
سوزنی در پلک
و شیهة اسبی در سپیده دم
پرسه ای بی سر انجام
*
در بن بستی دور
کلون دری باز می شود
66
*
می رود
پیش پایش ستاره می ریزد
پشت باغ بنفشه می بوید
خاک
ذهن بارانی صفایش را
باغ عالم به پیش او حرفیست
عطر عناب در رهش جاری
می رود
«رخنة گرگ» در سر راهش.
68
*
************************************************************************
سه شعر از:
محمد تقی خاوری
ای روز سرنوشت
از کاسة فلاخن تاریخ
پرتاب گشته ام
*
اشیاء
در گرد گرد حافظه ام
دور می زند
امواج تیز میخ های مثلث
خط های درهم و شکستة ابزار
با سرنوشت گرد و مشترک کاسة گلی
*
ای بانگ دلنشین!
در لاک انتظار
باطل شدم دگر
انبان لحظه ها
خالی ست
تنها
در چشم تازة نوزاد زندگی
تصویر رنگ سبد های آرزوست
*
در ]سمان صبح،ترکیدن صداست
امواج این صدا به کجا می برد مرا؟
*
من گم شدم
در تنگنای راه،سنگی به وزن رنج فرود آمد
*
آه...ای روزسر نوشت!
این سهم من نبود
آذر ماه 1366
*
2
مجنون بارانی
از صبح خاکستری رنگ
مهمان شهر است باران.
*
در زیر ابری که لغزان
بر روی چشم ستاره ست
همچون حباب هوایم
همچون جوانه که قشر زمین راترک داده با
ناخنی سبز
*
قانون من چشمة ابر
قانون من خصلت برگ
مجنون بارانی ام من
مجنون بارانی ام من.
فروردین 1366
*
ماه شکسته
درمن صداهای بسیار می ریزد
و من چه خاموش
پا می گذارم به درگاه
می سازم آویزة صبح، اندازة خستگی را
*
در جستجوی کلیدم
دروازة خواب بسته ست
بالین رویا بلند است
در رقص تاریک واژه
هرنقطه همچون ستاره ست
اما دریغا ستاره!
ابری ست در شیشة شب.
*
در فکر جادوی شعرم
مضمون به بند طلسم است
در چشم من اشک و خنده ست
بر گور هایی پر از خواب
در چادرشیری ماه
در هیات شبکلاه اند
*
در آب ماه شکسته ست
می نوشم آن تکه هارا
چون تیغة تیز الماس
آذر 1367
*
*****************************************************************
ای شعر پارسی ! که بدین روزت اوفکند/دکتر شفیعی کدکنی/با مقدمه ی محدثی خراسانی
به نقل از وبلاگ مصطفی محدثی خراسانی
خشم مقدس بزرگ معلم شعر شکوهمند فارسی، جناب دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی در این قصیده مرا به یاد خشم شاعر شهیر شعر مقاومت فلسطین، محمود درویش انداخت که در مقاله ای با عنوان « ما را از شر این شعر ها نجات دهید» به معضلات برخی مدرن بازی ها در شعر معاصر عرب پرداخته بود ، از قضا این مقاله نیز به قلم شیوای جناب شفیعی کدکنی ترجمه شده بود .
دکتر شفیعی در این قصیده ، به نقطه عطفی که سر آغاز این انحراف هاست با ترکیب «جیغ بنفش »اشاره می کنند ، یعنی در واقع هنگامی که جریان نو آوری در شعر معاصر از مسیر طبیعی خویش خارج می شود و نو آوری ها نه بر اساس سیر و سنت تاریخی ، شعر و زبان فارسی صورت می گیرد، که دستخوش حادثه جویی ها و شهرت طلبی های عده ای بی بنیه می شود.
با این حال نباید از نظر دور داشت که جریان اصیل شعر فارسی کماکان پوینده و پرخون به حرکت رو به کمال خویش در گستره شعر معاصر ادامه می دهد ، و شعر و تحقیقات و پژوهش های ادبی خود دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی گواه صادق این مدعاست. قصیده «شعر پارسی » سروده این جان شفاف را با این مقدمه تقدیم حضور شما ارجمندان می کنم.
(مصطفی محدثی خراسانی)
«شعر پارسی »
(قصیده جناب دکتر شفیعی کدکنی)
ای شعر پارسی ! که بدین روزت اوفکند
کاندر تو کس نظر نکند جز به ریشخند
ای خفته خوار بر ورق روزنامه ها!
زار و زبون،ذلیل و زمینگیر و مستمند
نه شورو حال و عاطفه ، نه جادوی کلام
نی رمزی از زمانه و نی پاره ای ز پند
نه رقص واژه ها ،نه سماع خوش حروف
نه پیچ و تاب معنی، بر لفظ چون سمند
یا رب کجا شد آن فر و فرمانروایی ات
از ناف نیل تا لبه رود هیرمند
یا رب چه بود آن که دل شرق می تپید
با هر سرود دلکشت، از دجله تا زرند
فردوسی ات به صخره ستوار واژه ها
معمار باستانی آن کاخ سربلند
ملاح چین،سروده سعدی، ترانه داشت
آواز برکشیده بران نیلگون پرند
روزی که پایکوبان رومی فکنده بود
صید ستارگان را در کهکشان کمند
از شوق هر سروده حافظ به ملک فارس
نبض زمانه می زد ،از روم تا خجند
فرسنگ های فاصله، از مصر تا به چین
کوته شدی به معجز یک مصرع بلند
اکنون میان شاعر و فرزند و همسرش
پیوند بر قرار نیاری به چون و چند
زیبد کزین ترقی معکوس در زمان
از بهر چشم زخم ،بر آتش نهی سپند
کاین گونه ناتوان شدی اندر لباس نثر
بی قرب تر ز پشگل گاوان و گوسپند
جیغ بنفش آمد و گوش زمانه را
آکند از مزخرف و آزرد زین گزند
جای بهار و ایرج وپروین جاودان
جای فروغ و سهراب و امید ارجمند
بگرفت یافه های گروهی گزافه گوی
کلپتره های جمعی درجهل خود به بند
آبشخور تو بود ، هماره ضمیر خلق
از روزگار «گاهان»وز روزگار «زند»
واکنون سخنورانت یک سطر خویش را
در یاد خود ندارند از زهر تا به قند
در حیرتم ز خاتمه شومت ای عزیز
ای شعر پارسی که بدین روزت اوفکند
درباره «امیل زولا»
رضا افضلی
«امیل زولا» رمان نویس مشهور فرانسوی یکی از پایه گذاران و رهبر مکتب ناتورالیسم است.زولا در نوشته های خویش در نمایاندن اوضاع اجتماعی وحالات و دگر گونی های جامعه و افراد آن توانایی کامل نشان داده و به طبیعت توجه داشته است.
ناتورالیسم در ادبیات به مکتبی اطلاق می شود که به پیروی از امیل زولا رونق پیدا کرد و طرفدارانی فراوان یافت. پیروان این مکتب کوشیدند که روش تجربی و حتی علمی را در ادبیات رواج دهند. زولا در آزمون ورود به دانشکدۀ ادبیات شکست خورد و نتوانست به آن دانشکده راه بیابد وبه تحصیلات خود ادامه دهد.
مدتی بیکار بود وپس از آن در یک بنگاه انتشاراتی مشغول به کار شد. و مدتی بعد در مطبوعات روزگار خود به نوشتن مقاله و داستان پرداخت.امیل زولا اعتقاد داشت که نویسنده باید دانشمند باشد. زولا داستان را گزارش کتبی تجربه ها و آزمون های نویسنده اش می دانست. مکتب ناتورالیسم که زولا رهبری آن را داشت از سال 1880 تا 1890 بر ادبیات اروپا حاکم شد و در آثار نویسندگانِ قرن های 19و20 تاثیر بسیار گذاشت.
امیل زولا که در 1840در شهر پاریس چشم به جان گشود بعد از گذراندن پاره ای از تحصیلات وگراییدن به قلم زنی ، در وهلۀ نخست ذوق خود را در حرفۀ روزنامه نگاری نشان داد و بعد از آن به نوشتن رمان پرداخت. وی که سلسلۀ مجموعۀ رمان های خود را زیر عنوان «روگن _ ماکار» عرضه کرد، در نوشته های خود همواره به آیندۀ روشن بشریت امیدوار بود. زولا در آثار خویش موسوم به کشیش،عالیجناب اوژن شکم پاریس، اسوموار،ژرمینال،زمین،نانا،اثر وخطابۀ آبه موره وغیره ازمسایل مربوط به محافل مالی و سیاسی،بورژوازی،تجارت،کارگران، روستاییان،روسپییان، هنرمندان و نقاشان سخن گفت.آسو موار در ص267 مكتب هاي ادبي رضا سيد حسيني معرفي شده است. سخنان بسیاری در بارۀ امیل زولا گفته اند.
امیل زولا در سال 1898به علّت دفاع از سروان آلفرد دریفوس که به تهمت جاسوسی برای آلمانی ها مورد ظلم واقع شده بود، دستگیر و محاکمه شد. محاکمۀ دریفوس در سال 1894میلادی یکی از پر سر و صداترین محاکمات تاریخی جهان بود. امیل زولا که بعد از دستگیری تبرئه و آزاد شده بود دوباره احضارشد.امیل زولا درراس دفاع کنندگان ازدریفوس قرارداشت. وی به انگلستان سفرکرد و در سال 1900 که متهمان محاکمۀ دریفوس بخشیده شدند به فرانسه برگشت. امیل زولا بعد از۶۲ سال عمر سرانجام در نوزدهم سپتامبر سال 1903در شهر پاریس چشم از جهان فروبست.
امیل زولا « دررمان مشهورخود به نام «رمان تجربی» اصول ناتورالیسم را پایه گذاری کرد.در این اثر زولا به شیوه مشاهده،ثبت،ضبط دقیق و توصیف پدیده های انسانی با روش تجربی متداول درعلوم فیزیک و شیمی تاکید ورزید.او معتقد بود که رمان نویس باید همانند دانشمندی که در حال آزمایش است فارغ از قرار داد های اخلاقی و پذیرفته شده،کار خود را انجام دهدو وظیفۀ رمان نویس در نوشتن رمان ایجاد آزمایشگاهی است که احساسات و عواطف انسانی را تحت تاثیروراثت و شرایط محیطی ،اقتصادی و اجتماعی بررسی کند.
امیل زولا نظریات خود را در رمان ترز رامن و رمان های بعدی به کار برد و در جایی از مقدمۀ کتاب نوشت« هدف من بیش از هر چیز هدف علمی بود.من اغتشاشات عمیق مزاج دموی را در بر خورد با طبع سودایی نشان دادم... من با کمال سادگی،همان کاری را که جراح روی اجساد انجام می دهد روی موجو د زنده انجام دادم بيانيه اي به نام بيانيه اي 5نفره منتشر شد و در آن پنج تن از نويسندگان جوان زولا را سخت مورد حمله قرار دادند و ادعا كردند كه پيشواي ناتوراليسم روز به روز از برنامه قديم خود پا را فراتر مي نهد به طوري كه ناتوراليسم را به صورت آشیانۀ مسايل مستهجن در آورده است وفرياد برداشتند كه بايد هر چه زود تر به داد نسل جوان رسيد كه فردا خيلي دير است .
«رنه ولک» در کتاب تاریخ نقد جدید می نویسد: قضاوت در بارۀ امیل زولا در مقام نظریه پرداز تقریبا همیشه بر مقاله ای مبتنی بوده است که در آغاز رمان تجربی چاپ کرد. محققان اخیر که رمان های اورا با نظر موافق بررسی کرده اند،این مقاله را سخت ابلهانه توصیف کرده اند و به حدی ساده لوحانه که خجالت آوراست و معتقدند که هیچ یک از آثار او بیش از شش جلد نقد ادبی که باهم در1880و1881 منتشر کرد به شهرت او لطمه نزده است» اما این قضاوت ها بی تردید درست نیست.دست بالا نخستین صفحات و درونمایۀ اصلی مقاله در بارۀ رمان تجربی را می توان به تبع آن مردود شمرد.پیداست که رمان تجربی به مفهومی که در آزمایشگاه های علمی به آزمایش دست می زنند وجود ندارد.
«هنرمند مطلقا نمي‌تواند آثار نومايه بيافريند؛ مگر آن كه سنت را كنار بگذارد و تنها در باب زندگي در زمانه شخص خودش بنويسد كه علم به هنرمند امكان مي‌دهد حقيقت را بهتر و كاملتر كشف كند.»
منابع:
مکتب های ادبی،رضا سید حسینی/ تاریخ ادبیات جهان، ترجمۀ عربعلی رضایی/ تاریخ نقد جدید،رنه ولک ترجمۀ شیرانی/ دایره المعارف فارسی، زیر نظر غلامحسین مصاحب/فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی- دکتر مقدادی/ فرهنگ فارسی دکتر معین/ و....
افزوده: در باره برج ایفل:
برجی فلزی در میدان شان دو مارس و در کنار رود سن واقع در شهر پاریس است.برج ایفل امروزه به عنوان نماد فرانسه شناخته می‌شود و یکی از شناخته شده‌ترین بناها در جهان است.
ساخت برج ایفل در سال ۱۸۸۷ شروع و در ۳۱ مارس ۱۸۸۹ به اتمام رسید. در ابتدا برج ایفل برای نمایشگاه جهانی و به مناسبت صدمین سالگرد انقلاب فرانسه ساخته شد ولی پس از ساخت این بنا مورد قبول همگان واقع نشد و ۳۰۰ نفر که در بین آنها می‌توان از امیل زولا ، موپسان، شارل گارنیه و هم چنین الکساندر دوما نویسنده شهیر فرانسوی نام برد، به ساخت آن شدیداً اعتراض نمودند.
نام برج ایفل از نام سازنده‌اش گوستاو ایفل گرفته شده است. به نقل از وبلاگ تیسپون.
توضیح:
نوشته بالا اولین باردرتاریخ ۱۵فروردین۱۳۸۴به عنوان / يكصد و٦٥ سال پس از تولد اميل زولا/ “معرفي زندگي، آثار و انديشه‌هاي زولا“ دربخش فرهنگ و ادب ایسنا انتشار یافته است.
انسان آزاد
رضا افضلی
استقبال از غزل خانم پرستو ارسطو
نشاید بندیِ تقدیر باشم
چوخواهم در پی تغییر باشم
مرا انسان آزاد آفریدند
چرا زنجیریِ تقدیر باشم
مرا دادند شورو شوق و مستی
چرااز هستی خود سیر باشم
چرا بااین همه زیبایی و عشق
زآغاز جوانی پیر باشم
چو دارم اختیار و پای رفتن
چرا مرداب در زنجیر باشم
به دور از سعی انسان، شان من نیست
مطیع جبر و بی تدبیر باشم
شدم موجی زرستاخیز دریا
که با طوفان همه درگیر باشم
دمادم می خروشم، زان که دانم
به آخِرطُعمه ی تبخیر باشم
چرا درآفتابِ شادی و مهر
غروبِ ابریِ دلگیر باشم
چو آدم، عشق و گندم عاصی ام کرد
وگرنه پاک و بی تقصیر باشم
چوزادم، گریه و فریاد من گفت:
که خواهم صوت عالمگیر باشم
چرا چون مور باشم در مذلت
به شوکت تا توانم شیر باشم
به دنیا آمدم تا مهلتم را
بهشتِ بین زاد و میر باشم
نه تحقیرم کند اهل زمانه
نه خود خواهنده ی تحقیر باشم
به شهد لطف و داروی محبت
خراب احوال را، تعمیر باشم
زانسان این کتابِ نابِ هستی
به خوبی، بهترین تفسیر باشم
ز شعرم «افضلی» همچون « ارسطو»
«به قلب کینه ها شمشیر باشم»
تیرماه ۱۳۸۸
غزل ارسالی خانم پرستو ارسطو
به دام عشق تو نخجیر باشم
به برگ سر نوشت من نوشتند
که بارانی ترین تقدیر باشم
فراموشم شود ازپای تاسر
به کار عاشقی درگیر باشم
به زخم فکر های پینه بسته
چو مرهم باشم وتدبیر باشم
برای خاطر زیبایی و عشق
وفادارانه درزنجیر باشم
مرا آیینه ای کردند و گفتند
که تا قابی بر آن تصویر باشم
به شیرین کامی من وعده دادند
که ازشهد جهانی سیر باشم
رسانم نور خود را تا پگاهان
گر از آغاز شب شبگیر باشم
زپستان محبت عاشقانه
به کام طفل دل ها شیر باشم
بدوزم مهر ها را تاکه برهم
به قلب کینه ها شمشیر باشم
به غیر از کار عشق و عشقبازی
گنه ناکرده بی تقصیر باشم
پرستویی شدم در آبی عشق
که خواب عشق را تعبیر باشم
پرستو ارسطو
استاد محمد قهرمان هشتاد ساله شد
استاد محمد قهرمان هشتاد ساله شد
رضا افضلی
تنت به ناز طبیبان نیاز مند مباد
وجود نازکت آزرده ی گزند مباد(حافظ)
استاد محمد قهرمان شاعر بلند آوازه وادیب برجسته ایران زمین، با فرخندگی به بام هشتاد سالگی رسید.من ازسوی خود و دوستانم در جامعه ی ادبی مشهد، زاد روز خجسته ی ایشان را به شخص استاد و همسر و پسران و سایر اعضای خانواده محترمشان تبریک می گویم.وبا شاد باش به انجمن های ادبی استان خراسان و جوامع ادبی و فرهنگی و هنری ایران، برای «استاد شاعران خراسان» از یگانه دادار بی چون عمر با عزت و همراه با نعمت سلامتی ،آرزو می کنم. دیر زیاد آن بزرگوار خداوند.
استاد محمد قهرمان در روز دهم تیر ماه 1308در تربت حیدریه خراسان متولد شد. تحصیلات خود را در تربت آغاز کرد و درشهر مشهد به آن ادامه داد و سر انجام در تهران با دریافت لیسانس حقوق به پایان رساند. از اوّلِ مهرِ سال 1326در دبيرستان شاه رضا به تحصيل پرداخت و با بهترين دوستِ دورانِ زندگي خود زنده یاد مهدي اخوان ثالث آشنا شد. قهرمان و اخوان با هم روي يك نيمكت و پشتِ يك ميز می نشستند. استاد قهرمان می نویسد: «من و اخوان که در دروس جبر و هندسه و مثلّثات و شيمي و فيزيك از ضعيف هم ضعيف تر بوديم، بيشترِ وقتمان را با خواندنِ شعر و مباحثاتِ ادبي مي گذرانديم. از همان سال پاي ما به محفلِ مرحومِ فرّخ باز شد و توانستيم از محضرِ آن بزرگــوار و مرحومان نصرت، عقيلي، نويد، گلشن آزادي و ساير بزرگان استفاده كنيم». آشنائی قهرمان و اخوان که به دوستی خیلی نزدیک بدل شده بود تا پایان عمر اخوان ادامه داشت.
غزل های استاد محمد قهرمان نزدیک به شیوه صائب و سبک هندی است، او صائب شناسی بزرگ است و از کارشناسان واقعی و بی بدیل سبک هندی به شمار می آید.امروز استاد محمد قهرمان در سرایش اشعار محلی همتا ندارد و در تحشیه و تصحیح دواوین شاعران سبک هندی آثار فراوانی را به چاپ رسانده است. دیوان استاد محمد قهرمان به نام «حاصل عمر» و دوکتاب ازشعرهای محلی ایشان به نام های «دم دربند عشق» و «خدی خدای خودم» انتشار یافته است.
نزدیک نیم قرن ، انجمن ادبی استاد قهرمان پذیرای شاعران و ادیبان و عالمان خراسان و ایران بوده است وشاعران سه - چهار نسل ، ازاین محفل معنوی و پربرکات بهره برده اند:
... مَفخرِ شعرِ خراسان، هرکه باشد این زمان
خوشه ها بُرده به سهمِ خود، زخرمنگاهِ تو
واژه هایش همچو زر باشد، ادیبی کز شعف
بُرده باشد وقتِ خرمن، پاره ای از کاهِ تو
قهرمانا! واژگان در پیشِ تو صف بسته اند
چون که فرمایی، برقصد واژة دلخواهِ تو
پادشاهِ ذوقی! ای شهزاده! بی ترس از زَوال
تا جهان باقی است، مانَد تاجِ فخر و گاهِ تو
هر غزلخواهی که جوید شعرِسبکِ صائبی
در بلندی ها ببیند،خیمه و خَرگاهِ تو
صاحبِ دردا! بزرگا! ای که شعرت شد سِپَر
پیشِ صدها رنجِ پنهان و غمِ جانکاهِ تو
آمدی راهِ جهان را، بی عصا، هشتاد سال
جز به اشعارت ندیده، کس نشان ازآهِ تو
سال ها باش و بمان!وانگه که برداری قدم
دور سازد آن یگانه، رنج را از راه تو.
12/6/87
پیام استاد شفیعی کدکنی در نکوداشت استاد محمد قهرمان آذر 84
ازراست:استاد قهرمان/رضا افضلی/ دکتر شفیعی کدکنی / دکتر یاحقی
۲۹آذر ماه ۱۳۸۴همایش نکوداشت استاد محمد قهرمان
(عکس از توس تایمز)
توضیح:
در روز ۲۹آذر ماه ۱۳۸۴همایش نکوداشت استاد محمد قهرمان، در تالاربزرگ پردیس دانشگاه فردوسی در دو نوبت صبح و بعد ازظهر، با شرکت شاعران وادیبان و استادان و دانشجویان و هنرمندان ایران برگزار شد. یکی از شرکت کنندگان برجسته در این نکوداشت، استاد دکترمحمد رضا شفیعی کدکنی بود که باحضورخود، درکنار استاد قهرمان و یاران او محفل نکوداشت را گرمی و شور بخشید. پیام استاد شفیعی کدکنی را که در جراید کشور و کتاب پردگیان خیال به چاپ رسید با هم می خوانیم:
به نام خداوند جان و خرد
خراسان،حتی در محدوده امروزی اش، چشم و چراغ فرهنگ ایرانی است.در قرن بیستم با پروراندن چهره هایی همچون بهار و فروزانفر و اخوان ثالث و شجریان،جایگاه والای خود را در عرصه خلاقیت فرهنگی ایران زمین محفوظ نگه داشته است و ازسنت های دیرینه ی ادب و هنر ایرانی،در وجه خلاق آن پاسداری کرده است.زبان پارسی در این پاره از خاک ایران بزرگ ،چه در عرصه ی حیات طبیعی اش و چه در قلمرو پژوهش ها و افزایش های عصری،همچنان بالنده و بلند ایستاده است،در جایگاهی استوار.
از آن ها که در نیمه دوم قرن بیستم،در خراسان،توانسته اند به این بالندگی و تعالی فرهنگی یاری برسانند،یکی، و درصف نخستین،استاد محمد قهرمان است که پنجاه ساله ی اخیر با خلاقیت شعری و با پژوهش های ادبی و بامحفل فرهنگی هفتگی اش ،این چراغ را همواره روشن نگه داشته است، که روشن باد و روشن تر باد.
امروز جمعی از شیفتگان سنت های ارجمند فرهنگ ملی ما مجلسی در بزرگداشت این شاعر و ادیب برجسته ی عصر ،تشکیل داده اند،وظیفه ی هر ایرانی فرهیخته است که ازجان و دل احساس شادمانی کند ودر این مجلس عزیز و روحانی حضور به هم رساند.
این بنده به عنوان کوچکترین عضو این خانواده هنری و فرهنگی و یکی از شاگردان قدیمی این استاد بزرگ از یک یک دست اندر کاران این مجلس خجسته و فراهم آورندگان «پردگیان خیال» و همه ی شاعران و ادیبان و هنرمندانی که از سراسر کشور و بیرون از کشور در این محفل مساهمت ورزیده اند سپاسگزارم و از خداوند متعال برای استاد قهرمان و دوستداران بسیار او بهروزی و کامیابی مسالت دارم.
والحمدلله اولا و آخرا
تهران 19 مهرماه 1384
محمد رضا شفیعی کدکنی
بخشی از کارنامه دل و جان/ نوشته دکتر یاحقی
نوشته دکتر محمد جعفریاحقی
... بخش دوم برنامۀنکوداشت محمد قهرمان تقدیر از چهرۀ شاعری او بود. به احترام میزبانی چهل و اند و سالۀ وی از شاعران پیر و جوان انجمن ادبی قهرمان، این برنامه را به عمد روز سه شنبه گذاشتیم تا آن روز عصر در واقع انجمن ادبی قهرمان به جای منزل وی در این سالن و با حضور جمع بیشتری تشکیل شود. برای برنامۀ عصر که کلاً به شعرخوانی و اجرای برنامۀ هنری اختصاص داشت، کثیری از شاعران اصفهان، تهران، تربت، مشهد و .... اسم نوشته بودند تا در مراسم تجلیل از شاعر ناماور خراسانی افتخار شعرخوانی پیدا کنند. دریغ که زمان محدود بود و برنامه های فشرده، تنها عدۀ کمی که نامشان در این جا می آید، این توفیق را یافتند که مجری برنامۀ عصر، رضا افضلی، نامشان را بخواند و برای قرائت شعر به جایگاه دعوتشان کند:
خسرو احتشامی، علی مظاهری و دکتر محمد سیاسی (از اصفهان). محمدرضا طاهری «حسرت» (از تهران). و بالاخره: خانم عصمت میرزایی . آقایان محمودرضا آرمین، رضا افضلی، علی باقرزاده، امیر غلامحسین برزگر، محمد تقی خاوری، محمد خیبری، قاسم رفیعا، محمدعلی سالاری، قدرت الله شریفی، ناصر عرفانیان، حامد علیزاده، وحید عیدگاه طرقبهی، محمدجواد غفورزاده «شفق»، غلامرضا فنایی، ناصر محمدی، دکتر هادی منوری و قاسم مهرنیا.
تنوع برنامه های هنری بعدازظهر هم چشمگیر بود. در فواصل شعرخوانی سه برنامۀ هنری اجرا شد و حال و هوای جلسۀ عصر را هنری تر کرد: گروه حاج قربان سلیمانی دقایقی میداندار بود . لحظه ها و زمانی بیشتر را دوستان محمد قهرمان: استاد عباس فرامرز و حسینی، که با همراهی سنتور فرامرز شعرهایی از محمد قهرمان را به آواز خواند. مستمعان و انبوه شاعران سالن لحظاتی دیگر را، شیرین و سرشار میهمان نواز هنرمند اصفهانی، شاه زیدی بودند که زخمۀ سه تار عثمان محمد پرست، چهرۀ نام آشنای هنر محلی خراسان، آواز او را همراهی می کرد. پایان بخش برنامه که از 30/3 تا 30/7 عصر به مدت چهار ساعت ادامه داشت، شعرخوانی محمد قهرمان بود. عمدتاً شعر محلی که خواستار بیشتری داشت و کمی هم غزل و هر دو خوب و دلاویز، که آخر قریحۀ شعرخوانی محمد قهرمان از ذوق شعری او چیزی کم ندارد. در جلسۀ آن روز و جلسات دیگر کم نبوده و نیستند آن ها که آرزو داشتند بتوانند شعر را به آهنگ و طمأنینۀ محمد قهرمان بخوانند.
نکوداشت یک روزۀ محمد قهرمان با این کیفیت و کمیت در خراسان بی تردید و در کشور هم با اندکی تردید می توانم بگویم بی همانند بود. انعکاس این برنامه با وجود صفحۀ مخصوص در روزنامه های خراسان، قدس، شهرآرا و جام جم و نیز برنامۀ بامدادی و اخبار عصرگاهی صدا و سیمای خراسان هم از اهمیت خبری و ان شاءالله سنگینی درون و برون مراسم حکایت می کرد.
باقی باد همتی که کردند و احترامی که گذاشتند.
به نقل از مجله بخارا، آذر و دی 1384، شمارۀ 46 به مدیریت و سردبیری علی دهباشی
به نقل ازکتاب« شناختنامه استاد محمد قهرمان»
به نقل ازکتابشناختنامه استاد محمد قهرمان
استاد دکترشفیعی کدکنی در یکی از جلساتِ منزل آقای قهرمان(تابستان 83) در حضورِ جمع گفت: «من از آقای قهرمان چیزهایی را آموخته ام که آن ها را در دانشکده درس نمی دادند و نمی دهند. هنوز هم بر این باورم که یکی از کوتاهی های دانشکدۀ ادبیّات مشهد این بود که از وجود آقای قهرمان برای تدریس ادبیّات دورۀ صفوی استفاده نکرد. جوانانی که دکتریِ ادبیّات می گیرند متأسّفانه در تدریسِ ادبیّاتِ این دوره کم می آورند. هنوز هم دیرنشده است. باید در دوره های عالیِ دانشکدۀ ادبیّات برای آقای قهرمان درس بگذارند. آقای قهرمان با تواضع اظهار داشت: «نه! من کارِ خودم را می کنم و اهلِ تدریس نیستم.» دکتر شفیعی گفت: منظورم این است که هفته ای یک روز در وقتی معیّن، دانشجویان دکتری با شما دیدار داشته باشند و به معنیِ واقعی با ادبیّات دورۀ صفوی که 250 تا 300 سال عمر کرده و از نظر جغرافیایی غیر از ایران تا عثمانی و هند گسترش داشته است آشنا شوند.
پیشکش خسرو احتشامی به استاد محمد قهرمان
پیشکش به دوست دیرین فاضل و شاعر پر آوازه حضرت استادی جناب محمد قهرمان
خسرو احتشامی (شاعر اصفهانی)
امسال هم به سررفت آن مهربان نیامد
تقویم ها کهن شد، بخت جوان نیامد
یک کلبه چشم بودم، یک آسمان دریچه
درمنظر نگاهم، رنگین کمان نیامد
پر بسته ای حزین ماند در دام، رفته از یاد
صیّاد معنی ما، بر این کران نیامد
از ارغوان الهام، چیدم بغل بغل گل
پژمرد و ریخت بر خاک، چون باغبان نیامد
آئینه زار کردم، از اشک کوچه ها را
شاه غزل سواران، تا اصفهان نیامد
گستردم از ترانه، گلفرشِ شاعرانه
سلطان مُلک مضمون،میر بیان نیامد
بر جاده ی تغزّل، گوش ادب نهادم
اما صدای پائی از قهرمان نیامد
خواهم که دیر پائی ای پیر روشنائی!
در حضرت تو کاری، از نقد جان نیامد
سِحر آفرین کامل، مثل تو بعدِ بیدل
در محشرمعانی، یک نکته دان نیامد
شور سلیم و طالب، طور کلیم و صائب
ازهند چون تو مرغی آتش زبان نیامد
ناظم شنید نامت، دانش کشید جامت
با کاروان گلچین، این رفت و آن نیامد
تو ثانی امیدی، مزدشت را مریدی
می خواست تا تو باشی، خود در میان نیامد
امروز او تو هستی، در این سبو تو هستی
افسانه ی تو با او، در داستان نیامد
بنگاله ی هنر را، گلقند شعر تر را
مثل تو هیچ طوطی، شکر دهان نیامد
مشق روانی آموخت، از طرز تازه ات آب
باران به این لطافت، از آسمان نیامد
یک سرمه دان شرابم، از مهر مرحمت کن
نا خوانده در حریمت، این میهمان نیامد
من اشک زنده رودم، لبریز از درودم
شوقم به پای بوسی، بی ترجمان نیامد
در آرزوی دیدار، ماندیم پار و پیرار
آن رستخیز شادی، آن ناگهان نیامد
از دوستانِ دوریم، از دور در حضوریم
گر سوی باغ کاران، سرو روان نیامد
امسال هم پرستو، از شهر ما سفر کرد
یعنی که سال طی شد، آن مهربان نیامد.
در آذر ماه سال 1384در نکو داشت حضرت قهرمان قرائت شد
به امید قبول
«کلیدر،این خاک مهربان»/از جواد کلیدری
«کلیدر،این خاک مهربان» نوشته ی جواد کلیدری شاعرکلیدری و دبیر فاضلِ دبیرستان های مشهد است.او این کتاب خود را به پدرش «کوه رنج و صبوری» و مادرش «دریای عشق و مهربانی» تقدیم کرده است. البته پدر این دوست عزیز در گذشته است.
بنده این کتاب را در نوع خود ارزشمند یافته ام وبرای من خراسانی مفید و خاطره انگیز بوده است. مجموعه هایی مثل«کلیدر،این خاک مهربان» است که در نها یت چگونگی وضعیت اقلیم، فرهنگ،آداب و رسوم مردم مناطق مختلف خراسان را در اختیار پژوهشگران قرار می دهد.
کلیدری پیش از فهرست کتاب ، این پاره از نثر محمود دولت آبادی نویسنده نام آور را از رمان کلیدر جلد اول صفحه 17 نقل کرده که خواندنی است:
«شب های کلیدر، دیگر بودند.سبک و بیقرار. خوش نسیم داشتند. عطر خاک و علفش دماغ را مست می کردند.ماه کلیدر پنداری فراخ دست تر می تابید. شب کلیدر زلال تر بود. کم هول تر...»
مطالب کتاب شامل مقدمه و الفبای صوتی و نشانه های آوانگاری یا فونوتیک است و در هفت فصل مستقل وضعیت جغرافیایی،پیشینه ی تاریخی،وضعیت اقتصادی،اجتماعی،شیوه ی زندگی،عادات و رفتار، لهجه ی مردم کلیدر و سرانجام باورها و... مورد بررسی قرار گرفته است. واژه نامه و فهرست منابع و مآخذ کتاب پیش از پایان کتاب آمده است. در هشت صفحه ی پایانی کتاب تصاویر رنگی اماکن کلیدر روی کاغذ گلاسه چاپ شده است.
بیایید تا کتاب کلیدر این خاک مهربان جواد کلیدری را باهم ورق بزنیم و ببینیم درباره کلیدر چه مطالبی اورده است: موقعیت جغرافیایی،وضعیت زمین شناسی، وضعیت توپوگرافی، بادها،آب و هوا، پوشش گیاهی،لیست فلورسیک منطقه کلیدر،پوشش جانوری، پستانداران،خزندگان،پرندگان.
وجه تسمیه،تاریخ و پیشینه ی کلیدر،دوره پیش از تاریخ و تاریخی،دوره ی اسلامی،آثار باستانی،گنبد کلیدر، تپه ی قلعه کهنه،قلعه ی حاجی، خواجه ابوالقاسم،غارقلعه کمری،قلعه خراب،حمام نادری،حمام قدیمی پایین،گور کافر،رباط شاه عباسی.
کشاورزی،صحرا ها،آب گرفتن در کشاورزی، محصولات کشاورزی، همکاری های عمومی، انواع بار های مرسوم، دامداری، دُرُشیم، کَله گرگی جمع کردن، دهن گرگ را بستن.
جمعیت،گروه های اجتماعی، مردمان کلاته فشای، مردمان زیارت، عشایر کلیدر،آداب و رسوم، تولد کودک،عروسی، نامزدی،شورا،خوانچه،حنا بندان،لباس پوشیدن و جهیز شماری، نار زدن،روز سوم،خَنَه طُلبنی،ختنه سوری،بیماری ها،مرگ،از عزا در آوردن، قبرستان ها،اوقات فراغت،بازی ها،هَرَنک هَرَنگ، گال، چُو...، گوی ملّه گی،سنگ دلوی قچّه،خر،خرشیرازی،جَوز بَزی، هنرها،تنورزدن،کندوسازی، قالی بافی، گلیم و پلاس بافی، قلاب بافی، چولی، خوشنویسی،شعر، عاشورا و تاسوعا،عید نوروز،چیله چیختی،هیفده مال،چار شیمبه سوری،پیشکلَ تو،سیزده به در.
شکل عمومی روستا،مسکن،غذاها،اشکینه ی اوجیز، کله جوش، زیرک جوش،آش محرُا،قَییش، اَماج، بُلغُرشیر، شروای آش،کَچی،سوبونی، شُلی، فیتیر مسگه،بیرینی،تُلخون،نان فتیر ها،ساجی،ورامیه گی،قاره،شیری،سوخاکی و جُوزی، اُگینجه،دُردگی،طوق(تُغ)،جزغَلَه گی،پوشاک.
لهجه ی مردم کلیدر،اصطلاحات،عبارات و کنایات رایج، ضرب المثل ها،ادبیات شفاهی، افسانهِ سبز پری،زردپری،سرخ پری، حکایت حیدر بیگ،لالایی ها،چهاربیتی ها.
باور ها،چولی قزک،دو درخت،احترام نامزد به خانواده ی همسر،چای خوردن در مهمانی،عطسه،مُلّا شَنه سر، کَمَرکُلی، ... کشی(رسمی قدیمی و متروک)،اعتقاد به ماوراء الطبیعه، امکانات رفاهی قدیمی و نوین، کلیدر یا سنکلیدر؟ فرزند نیشابور.
رک:
کلیدری،جواد(1355- ) کلیدر،این خاک مهربان،مشهد،پیام کلیدر،1387.
