زندگی پروین

     رخشندۀ اعتصامی که در شعر فارسی معاصر به (پروین اعتصامی) شهرت دارد، دختر یوسف اعتصامی آشتیانی معروف به اعتصام الملک است.پروین در روز 25 اسفند ماه سال1285 شمسی در شهر تبریز دیده به جهان گشود.وی در دوران خرد سالی به همراه خانواده به تهران رفت. در آن جا به تحصیل پرداخت و همواره در درس های خودکوشا بود. او در خلوت کودکی خود غالبا در اندیشه فرو می رفت و کمتر داخل دستۀ کودکان دیگر می شد.ولی در یادگیری دروس از دیگران پیشی می گرفت. او ادبیات فارسی وعربی را نزد پدرش آموخت.پروین که در کودکی شعر گفتن را آغاز کرد، همۀ خانواده و بستگان و دوستان پدرش را به حیرت انداخت. او به شاعری ادامه داد و پس از اتمام دورۀ درسی خود در کالج آمریکائی دختران، در همان مدرسه مشغول به تدریس شد. پروین خیلی زود شاعری بلند آوازه شد.در همان هنگام به وی پیشنهاد شد که به دربار برود، ولی پروین از رفتن به آن جا امتناع کرد. او در تمام سفر های داخلی و خارجی پدرش، وی را همراهی می کرد.

      پروین اعتصامی در تیر ماه سال 1313 با پسرعموی پدرش ازدواج کرد ولی این ازدواج متناسب نبود. به همین دلیل بعد از دو ماه ونیم - یعنی در 11مردادماه سال 1314- با گذشتن از مهریۀ خود از همسرش جداشد. بعد ازدواج و طلاق پروین بود که یوسف اعتصامی، به چاپ دیوان دخترش همت گماشت. پروین در روز سوم فروردین بدون سابقۀ کسالت در بستر بیماری افتادودر شب شانزدهم فروردین سال 1320 خورشیدی در تهران به علت ابتلا به بیماری حصبه زندگی را وداع گفت. پیکر پروین را به شهرقم بردند و در صحن جدید وگورجای خانوادگی ا ش به خاک سپردند.

شعر پروین

       دیوان پروین اعتصامی شامل 6500 بیت است.شعرهای پروین گاهی به سبک خراسانی و زبان اشعار ناصر خسرو قبادیانی و زمانی به سبک عراقی و زبان سعدی و مولانا سروده شده است. پروین شیوۀفکری و بیان حکمای پندآموز و عرفای خداجوی را دارد.ولی شیرین ترین وخواندنی ترین اشعار پروین اعتصامی، در قالب مناظره یا گفت وگو عرضه شده است.اواین شیوه را که در ادبیات فارسی قدمت داشته، زنده کرده و دوباره به نام خود به ثبت رسانده است. برای اولین بار اندیشه ها و عواطف زنانه را (قبل از پرداختن به فروغ فرخ زاد) باید در شعرهای این نخستین و مشهور ترین شاعر زن ایرا نی معاصر جستجو کنیم.پروین در دوران اختناق کامل استبداد، بهترین شعر های اجتماعی وسیاسی را سرود. شعرهای شجاعانه ای که این شاعر زن گفت برای شاعران زمانش رشک انگیز بود. اشعار پروین اعتصامی مانند آینه ای تمام نما، جورو جهل حاکمان ومحرومیت ها و نامرادی های مردم بی نوارا نشان می دهد.قطعه ی معروف وموسوم به (اشک یتیم) اورامی خوانیم: 

روزی گذشت پادشهی از گذرگهی

فریاد شوق بر سر هر کوی وبام خاست

پرسید زان میانه یکی کودک یتیم

کاین تابناک چیست که بر تاج پادشاست

آن یک جواب داد چه دانیم ما که چیست

پیداست آن قدر که متاعی گران بهاست

نزدیک رفت پیر زنی کوژپشت و گفت:

این اشک دیده ی من و خون دل شماست

ما را به چوب و رخت شبانی فریفته است

این گرگ سال هاست که با گلّه آشناست

آن پارسا که ده خَرَد و ملک رهزن است

آن پادشا که مال رعیّت خورد گداست

بر قطره ی سرشکِ یتیمان نظاره کن

تا بنگری که روشنی گو هر از کجاست

پروین به کجروان، سخن از راستی چه سود

کو آن چنان کسی که نرنجد زحرف راست.

                              رضاافضلی:

                                        بازنشسته دانشگاه فردوسی

                                        وعضو هیات علمی دانشگاه آزاد. 25/12/1384